wtorek, 31 maja 2011

Baba Jaga według Dubravki Ugrešić










„Z początku ich nie widzicie. A potem niczym zabłąkana mysz pojawia się raptem w polu widzenia przypadkowy szczegół: staroświecka damska torebka, pończocha, która zsunęła się w dół i zatrzymała na lekko opuchniętej kostce, niciane rękawiczki na dłoniach, niemodny kapelusik na głowie, przerzedzone siwe włosy pobłyskujące niebieskim odcieniem (…) Małe, urocze staruszki. Z początku ich nie widzicie.”¹


  Dubravka Ugrešić w swojej książce, która w Polsce ukazała się pod tytułem  „Życie jest bajką. Mit o Babie Jadze”, postanowiła zmierzyć się z tym prastarym słowiańskim mitem, traktując go jako alegorię do starzenia się, przemijania, obsesji współczesnego świata na punkcie młodości i pięknego ciała  a także, w szerszym kontekście – do kobiecości i wszelkich aspektów z tym związanych.

   Książka ta jest prozatorskim tryptykiem –  w pierwszej części, bardzo osobistej, ukazano wzajemne relacje między matką, będącą już w podeszłym wieku a jej córką. Druga część  to opowieść o trzech przyjaciółkach – Bebie, Lali i Kukli, paniach w zaawansowanym już wieku, które wybrały się do centrum SPA w Czechach. Mamy tutaj prawdziwe spotkanie czarownic! Te dwie historie stanowią sedno całego kontekstu zaprezentowanego nam przez pisarkę. A kluczem do jego odczytania i pełnego zrozumienia staje się część trzecia – napisana w postaci listu slawistki dr Aby Bagay (!) do redaktora mającego zamiar wydać te dwie historie drukiem i proszącego dr Bagay o interpretację i wskazówki odnośnie odczytywania owych opowieści w kontekście mitu o Babie Jadze. I dopiero tutaj osłania się przed nami całe bogactwo symboliki, znaczeń, jakie autorka nadała niemal każdemu drobiazgowi, sprytnie ukrywając je pod z pozoru ot, takimi sobie zwykłymi opowiadaniami . Prawdziwa uczta i pole do popisu - rozmaite warianty interpretacyjne, gdzie każdy szczegół, każda postać, nawet jej imię, ma swoje znaczenie. A przy okazji istna kopalnia ciekawostek o wierzeniach pradawnych ludów słowiańskich.

  Okazuje się, że mit o Babie Jadze jest ponadczasowy, uniwersalny, ogólnoświatowy i ponad wszelkimi granicami kulturowymi. I istnieje cała „babajagalogia” - po to, by odczytywać jego przesłanie, nadawać mu nowy, świeży sposób interpretacji.  Bo chociaż Baba Jaga jest wytworem typowo słowiańskim, wyrósł on   między innymi w oparciu o bogactwo wierzeń starożytnych Greków. A poprzez wieki funkcjonował w świadomości kulturowej, był przekształcany, adaptowany, dopełniany i rozbudowywany, stał się takim „zbiorowym dziełem i zbiorowym lustrem” ².  Na przykład wg dawnych wierzeń Baba Jaga jest substytutem bogini, która została zdegradowana ze swej potężnej roli, obalona z tronu , w efekcie czego przetworzyła się we wredną i paskudną wiedźmę. A w micie o niej znajdziemy jeszcze wiele, wiele cech, odnoszących się m.in. do kobiecości, jako matki, siostry, żony


   Dubravka Ugrešić jest autorką, którą czyta się z ogromną przyjemnością. Jej książki zawsze są błyskotliwe, zaprawione nutką inteligentnej ironii, dawką poczucia humoru i ogromną erudycją autorki. A przy tym dają do myślenia. Nie inaczej  jest i tutaj. Do tego „Życie jest bajką” można odczytywać naprawdę na różnorakie sposoby i w tym kryje się cała frajda i  przyjemność. To książka do kilkukrotnego przeczytania, po to, by za każdym razem odkrywać więcej i rozumieć lepiej. Od czytelnika autorka wymaga tylko odrobiny cierpliwości ”Dlaczego? Dlatego, że tylko na cierpliwych i upartych bohaterów – tych, którzy gotowi są przejść przez siedem gór i siedem mórz i zedrzeć po drodze trzy pary żelaznych butów – na końcu bajki czeka nagroda” ³.

 
   Warto być cierpliwym i upartym, przejść z autorką tę bajkową wyprawę bo, jak to zwykle z mitami bywa, może się okazać, że ma on więcej wspólnego z życiem i współczesnością niż można by z początku sądzić, a czy doczekamy się nagrody? To już będziemy wiedzieli tylko my sami. 


¹. Dubravka Ugrešić "Życie jest bajką", Wydawnictwo Znak 2011, cyt.str. 5-6
². j.w., cyt.str. 285
³.j.w., cyt.str. 223

_______________




_______________


Dubravka Ugrešić


"Życie jest bajką"


Data polskiej premiery : maj 2011


Ilość stron:  300


______________

12 komentarzy:

  1. Przymierzam się do jej kupna, jak tylko uwidziałam ją w zapowiedziach, to wiedziałam, że musi być moja;))

    OdpowiedzUsuń
  2. Z pewnością jest to mądra książka, więc trzeba ją przeczytać...

    OdpowiedzUsuń
  3. W sumie czemu nie:). Recenzja brzmi bardzo ciekawie, więc i książka musi być warta przeczytania:))

    OdpowiedzUsuń
  4. Okładka jest świetna. ;) Pewnego dnia pewnie przeczytam.

    OdpowiedzUsuń
  5. Zachęciła mnie recenzja :) Mam nadzieje, że spotkam się z tą książką na mej drodze :)
    Pozdrawiam,
    Kass

    OdpowiedzUsuń
  6. Mam już na półce u siebie. Świetna pisarka i dobra książka. Problemy starzenia się i starości to nie jest zbyt medialny temat, a przecież zawsze aktualny. Podoba mi się, że autorka podchodzi do niego wnikliwie ale i z dystansem oraz humorem.

    OdpowiedzUsuń
  7. Nigdy nie słyszałam o autorce, ani tym bardziej o książce i bardzo cieszę się, że dane mi było odwiedzić Twojego bloga i przeczytać recenzję "Życie jest bajką".

    Wydaje mi się bardzo ciekawą pozycją na letnie wieczory.

    Pozdrawiam i pozwolę sobie zostać u Ciebie nieco dłużej :)

    OdpowiedzUsuń
  8. ~Anonimie :) - zgadzam się z Tobą - taka tematyka nieczęsto gości na łamach prasy, czy kartach książek. Ja również cenię ten charakterystyczny styl Ugrešić, właśnie to poczucie humoru i ironię

    ~Claudette - bardzo cieszę się, że do mnie trafiłaś :) Zapraszam częściej, zostań tak długo, jak tylko zechcesz :) Pozdrawiam serdecznie!

    OdpowiedzUsuń
  9. ~Ramona i Natalia - cieszę się i witam u mnie ;)

    OdpowiedzUsuń
  10. Książka zapowiada się świetnie. Już od miesiąca mam na nią chrapkę. Bo przecież Baba Jaga jest w każdej z nas. ;) Pozdrawiam.

    OdpowiedzUsuń
  11. ~ Joanno - tak, Baba Jaga tkwi gdzieś głęboko w nas, nie ma co do tego najmniejszych wątpliwości;) A książkę naprawdę polecam, bo warto. Pozdrawiam!

    OdpowiedzUsuń

Każdy komentarz jest dla mnie cenny i bardzo mile widziany, tak więc śmiało zapraszam do dzielenia się ze mną Waszymi myślami i odczuciami :)